سنگ آزوریت / Azurite

مقدمه

سنگ‌ها و کانی‌ها از دیرباز نقش مهمی در زندگی بشر ایفا کرده‌اند؛ از ابزارهای اولیه گرفته تا جواهرات و حتی کاربردهای درمانی و معنوی. یکی از سنگ‌های زیبا و پر رمز و راز که از گذشته تا به امروز مورد توجه انسان‌ها بوده، سنگ آزوریت است. این سنگ آبی‌رنگ چشم‌نواز نه تنها به خاطر ظاهر منحصر به‌فردش شناخته می‌شود، بلکه به دلیل خواص متافیزیکی و انرژی خاصی که به آن نسبت داده می‌شود، در فرهنگ‌های مختلف جایگاهی ویژه دارد.
در این مقاله، قصد داریم به صورت جامع و دقیق با سنگ آزوریت آشنا شویم؛ از ساختار شیمیایی و معادن آن گرفته تا خواص درمانی، معنوی و تفاوتش با سنگ‌های مشابه. اگر به دنیای سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی علاقه‌مند هستید، این مقاله می‌تواند راهنمایی کامل برای درک بهتر آزوریت و ویژگی‌های بی‌نظیر آن باشد.

تعریف و معرفی سنگ آزوریت

آزوریت (Azurite) یکی از کانی‌های مس‌دار نادر و زیبایی است که به خاطر رنگ آبی عمیق و خیره‌کننده‌اش شناخته می‌شود. این سنگ نیمه‌قیمتی از خانواده کربنات‌های مس است و نام آن از واژه فارسی–عربی “لاژورد” (به معنای آبی) گرفته شده که در زبان لاتین به شکل “azurium” وارد شده است. رنگ آبی آن، که از آسمان الهام گرفته، به قدری خاص و چشم‌گیر است که از دیرباز در ساخت اشیای تزئینی، جواهرات، و حتی رنگ‌سازی کاربرد داشته است.
آزوریت معمولاً در طبیعت به صورت توده‌ای، دانه‌ای یا بلورهای منشوری دیده می‌شود و اغلب همراه با سنگ مالاکیت (Malachite) یافت می‌شود، که این ترکیب ظاهری سبز–آبی و بسیار دل‌انگیز به خود می‌گیرد. از لحاظ علمی، آزوریت با فرمول شیمیایی Cu₃(CO₃)₂(OH)₂ شناخته می‌شود و حضور بالای مس در ترکیب آن، مسئول ایجاد رنگ آبی غنی این سنگ است.

سنگ آزوریت در قرون وسطی به عنوان رنگ‌دانه در نقاشی‌ها و مینیاتورها استفاده می‌شد و در دنیای امروزی نیز در سنگ‌درمانی، مدیتیشن و جواهرسازی کاربرد فراوان دارد. این سنگ علاوه بر زیبایی، به دلیل انرژی معنوی و قدرت تمرکز بالا، جایگاه ویژه‌ای در میان علاقه‌مندان به کریستال‌ها دارد.

تاریخچه کشف و استفاده از آزوریت

سنگ آزوریت از زمان‌های باستان شناخته شده و مورد استفاده قرار می‌گرفته است. مصریان باستان از جمله اولین اقوامی بودند که به خواص این سنگ پی بردند. آن‌ها آزوریت را پودر کرده و به عنوان رنگ‌دانه برای نقاشی‌های دیواری، تزئین مقبره‌ها و حتی آرایش چهره به کار می‌بردند. این سنگ برای مصریان نماد ارتباط با آسمان و نیروهای الهی بود و به همین دلیل در آیین‌های مذهبی نیز کاربرد داشت.
در دوران یونان و روم باستان نیز آزوریت بسیار محبوب بود. فلاسفه و دانشمندان یونانی بر این باور بودند که این سنگ به افزایش بینش درونی و درک معنوی کمک می‌کند. همچنین از آن به عنوان رنگ‌دانه در نقاشی‌ها و تزئین ظروف و اشیای هنری استفاده می‌کردند.

در قرون وسطی، راهبان اروپایی از پودر آزوریت برای ساخت رنگی به نام آبی طبیعی استفاده می‌کردند که در نسخه‌های خطی و مینیاتورها به کار می‌رفت. قبل از کشف رنگ‌های مصنوعی، آزوریت یکی از معدود منابع طبیعی رنگ آبی عمیق بود و به همین دلیل بسیار ارزشمند شمرده می‌شد.
در فرهنگ‌های آسیایی، به ویژه در چین و ایران باستان، آزوریت به عنوان سنگی مقدس شناخته می‌شد و در ساخت اشیای سلطنتی، نگین‌های مذهبی و آثار هنری کاربرد داشت. همچنین در طب سنتی چین و ایران، از این سنگ برای درمان برخی بیماری‌ها بهره می‌بردند.
به طور کلی، آزوریت در طول تاریخ همواره به عنوان سنگی خاص، معنوی و کاربردی شناخته شده و هم‌اکنون نیز به دلیل زیبایی، نایابی و خواص منحصر به‌فردش، در میان علاقه‌مندان به سنگ‌های قیمتی و انرژی‌درمانی جایگاه ویژه‌ای دارد.ترکیب شیمیایی و ساختار بلوری

ترکیب شیمیایی و ساختار بلوری

🔬 فرمول شیمیایی آزوریت

آزوریت از لحاظ شیمیایی یک کربنات مس هیدروکسید است که با فرمول Cu₃(CO₃)₂(OH)₂ شناخته می‌شود. این ترکیب نشان‌دهنده وجود مس (Cu) به مقدار زیاد در ساختار این سنگ است که عامل اصلی رنگ آبی عمیق آن به شمار می‌رود. آزوریت معمولاً به صورت خالص دیده می‌شود، اما گاهی با ناخالصی‌هایی مانند آهن یا سایر فلزات ترکیب می‌شود.

💎 ساختار بلوری

آزوریت دارای ساختار بلوری مونوکلینیک است، به این معنا که بلورهای آن دارای تقارن نسبتاً پایین هستند و اغلب به صورت منشورهایی با سطوح صاف و براق یا در حالت توده‌ای و دانه‌ای یافت می‌شوند. بلورهای طبیعی آن می‌توانند بسیار زیبا و چشمگیر باشند و برای مجموعه‌داران کانی‌ها اهمیت زیادی دارند.

🌡️ ویژگی‌های فیزیکی

سختی آزوریت در مقیاس موس بین ۳.۵ تا ۴ قرار دارد که نسبتاً نرم محسوب می‌شود. به همین دلیل باید با دقت نگهداری شود تا در برابر خراش یا فشار آسیب نبیند. وزن مخصوص آن حدود ۳.۷ تا ۳.۹ است و دارای جلا یا درخشندگی شیشه‌ای تا ابریشمی است. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که آزوریت در جواهرسازی به صورت محدود استفاده شود، به خصوص در قطعاتی که کمتر در معرض ضربه یا سایش هستند.

🌐 پایداری و واکنش‌پذیری

آزوریت در برابر نور و رطوبت زیاد ناپایدار است و ممکن است به مرور زمان به مالاکیت (که رنگ سبز دارد) تبدیل شود. این فرآیند طبیعی، تبدیل آبی به سبز، معمولاً در کانی‌شناسی مورد توجه قرار می‌گیرد. از این رو، در نگهداری آزوریت باید از قرار گرفتن طولانی‌مدت آن در معرض رطوبت و نور خورشید جلوگیری کرد.

رنگ، شفافیت و ویژگی‌های ظاهری

🎨 رنگ منحصربه‌فرد آزوریت

بارزترین ویژگی سنگ آزوریت، رنگ آبی عمیق و اشباع‌شده‌ی آن است؛ رنگی که از آسمان شب گرفته تا دریای آرام را تداعی می‌کند. طیف رنگی آن از آبی لاجوردی (آبی سلطنتی) تا آبی کبود متغیر است. این رنگ به‌طور مستقیم به وجود یون‌های مس در ساختار مولکولی آن مربوط می‌شود. نکته جالب این‌جاست که رنگ آزوریت، با توجه به میزان خلوص و شرایط تشکیل، ممکن است کمی روشن‌تر یا تیره‌تر باشد.

🌟 شفافیت و جلای سطحی

آزوریت معمولاً دارای شفافیت نیمه‌شفاف تا مات است. در حالت بلوری، ممکن است نمونه‌هایی با شفافیت بالاتر یافت شوند، اما بیشتر آزوریت‌های موجود دارای حالت توده‌ای یا دانه‌ای هستند. جلای آن نیز معمولاً شیشه‌ای تا ابریشمی است که در برخورد با نور، جلوه‌ای درخشان و جذاب ایجاد می‌کند.

📐 بافت و ساختار سطحی

آزوریت در طبیعت به اشکال مختلفی یافت می‌شود؛ از بلورهای منفرد منشوری و سوزنی گرفته تا توده‌های شعاعی، کروی یا حتی لایه‌لایه که گاهی با دیگر کانی‌ها مثل مالاکیت، کالکوسیت یا لیمونیت ترکیب می‌شوند. ترکیب آن با مالاکیت – که رنگ سبز دارد – موجب ایجاد طرح‌های بسیار زیبایی از آبی و سبز در کنار هم می‌شود که در سنگ‌تراشی و تزئینات بسیار پرطرفدار است.

🔍 ویژگی‌های ظاهری دیگر

در حالت طبیعی، سطح آزوریت ممکن است دارای رگه‌ها، حفره‌های کوچک یا درخشندگی‌های فلزی باشد. این ویژگی‌ها بسته به محل تشکیل و سایر کانی‌های همراه متفاوت است. همچنین هنگام لمس، سطح آن ممکن است کمی دانه‌دانه یا زبر باشد، به‌خصوص در حالت‌های توده‌ای.

محل‌های استخراج و معادن مهم آزوریت

🌍 پراکندگی جهانی معادن آزوریت

آزوریت در سراسر جهان در مناطقی یافت می‌شود که دارای ذخایر مس هستند، زیرا این سنگ به طور مستقیم در فرآیند اکسیداسیون ذخایر مس شکل می‌گیرد. در نتیجه، بیشتر معادن آزوریت در نزدیکی معادن مس فعال یا متروکه قرار دارند. از آنجا که آزوریت یک کانی ثانویه است، معمولاً در قسمت‌های سطحی یا نزدیک به سطح زمین یافت می‌شود.

🇺🇸 ایالات متحده آمریکا – آریزونا

یکی از مشهورترین و باکیفیت‌ترین منابع آزوریت در جهان، ایالت آریزونا در آمریکا است. منطقه “Bisbee” در این ایالت به‌خاطر آزوریت‌های بسیار آبی، شفاف و همراه با مالاکیت، شهرت جهانی دارد. نمونه‌های استخراج‌شده از این منطقه اغلب به موزه‌ها و کلکسیونرهای بین‌المللی راه پیدا می‌کنند.

🇲🇽 مکزیک – معدن مورسی

در مکزیک، به‌ویژه در منطقه “Mina Milpillas”، آزوریت‌هایی بسیار زیبا با بلورهای بزرگ و درخشان استخراج می‌شوند. این منطقه از نظر کیفیت بلورها و اندازه آن‌ها، یکی از مهم‌ترین منابع جهانی این سنگ محسوب می‌شود. بلورهای منشوری آبی‌رنگی که از این ناحیه به دست می‌آید، از گران‌قیمت‌ترین نوع آزوریت هستند.

🇨🇳 چین، 🇲🇦 مراکش و 🇨🇩 جمهوری دموکراتیک کنگو

در کشورهای دیگری مانند چین (به‌ویژه در استان‌های سیچوان و یون‌نان)، مراکش (معادن اطراف شهر طنجه و اطلس میانه)، و کنگو نیز معادن غنی از آزوریت یافت می‌شود. نمونه‌های مراکشی معمولاً با مالاکیت ترکیب شده‌اند و دارای بافت‌های لایه‌ای یا گل‌کلمی بسیار زیبا هستند. آزوریت‌های چینی هم از لحاظ رنگ آبی عمیق و براق بودن مورد توجه هستند.

خواص متافیزیکی و معنوی سنگ آزوریت

🧠 فعال‌سازی ذهن و تقویت شهود

یکی از برجسته‌ترین خواص معنوی آزوریت، افزایش آگاهی و توانایی ذهنی است. این سنگ به عنوان تحریک‌کننده چشم سوم (چاکرای ششم) شناخته می‌شود و گفته می‌شود که به باز کردن کانال‌های ذهنی کمک می‌کند. بسیاری از افراد آن را ابزاری برای تقویت شهود، درک باطنی، و بینش معنوی می‌دانند. مراقبه با آزوریت می‌تواند منجر به روشن‌بینی، دریافت الهام، و حتی تجربه‌های معنوی عمیق‌تر شود.

🧘 آرامش روانی و تمرکز

آزوریت اغلب به عنوان سنگی برای آرام‌سازی ذهن‌های ناآرام شناخته می‌شود. کسانی که دچار استرس، اضطراب یا افکار پریشان هستند، می‌توانند از این سنگ برای ایجاد تمرکز، وضوح ذهنی و یافتن آرامش درونی استفاده کنند. گفته می‌شود که انرژی آزوریت به ویژه برای مدیتیشن و تمرکز ذهنی عمیق بسیار مؤثر است.

🌌 ارتباط معنوی و راهبری درونی

در سنت‌های معنوی، آزوریت به عنوان سنگی برای تقویت ارتباط با سطوح بالاتر آگاهی و راهنمایی معنوی شناخته می‌شود. افرادی که در مسیر رشد معنوی یا جست‌وجوی خود درونی هستند، از آزوریت برای دریافت پیام‌های درونی، رؤیاهای شفاف‌تر و الهام‌های معنوی بهره می‌گیرند.

🔮 پاکسازی انرژی منفی

یکی دیگر از ویژگی‌های منسوب به آزوریت، توانایی آن در پاکسازی انرژی‌های منفی ذهنی و احساسی است. این سنگ می‌تواند به فرد کمک کند تا الگوهای فکری منفی، ترس‌ها و باورهای محدودکننده را شناسایی و رها کند. به همین دلیل در بسیاری از سیستم‌های کریستال‌درمانی، از آن برای درمان مشکلات عاطفی و ایجاد تعادل درونی استفاده می‌شود.

کاربردهای درمانی و انرژی‌درمانی آزوریت

🧬 تأثیر بر ذهن و روان

در طب مکمل و کریستال‌درمانی، آزوریت یکی از سنگ‌های کلیدی برای درمان‌های ذهنی و احساسی به‌شمار می‌رود. این سنگ با ایجاد آرامش روانی، به افراد کمک می‌کند تا استرس‌ها، اضطراب‌ها و افکار منفی را کاهش دهند. گفته می‌شود که همراه داشتن یا مراقبه با آزوریت، می‌تواند تمرکز را افزایش داده، ذهن را از پراکندگی نجات دهد و حالت‌هایی مانند بی‌قراری ذهنی را آرام کند.

🫁 بهبود عملکرد سیستم‌های بدنی

از دیدگاه هولستیک (کل‌نگر)، آزوریت می‌تواند به تنظیم عملکرد دستگاه تنفسی کمک کند. برخی درمانگران باور دارند که این سنگ در کاهش التهابات گلو، مجاری تنفسی و حتی آسم مؤثر است. همچنین گفته می‌شود که به سم‌زدایی از بدن و تقویت عملکرد کبد نیز کمک می‌کند، هرچند شواهد علمی محکمی برای این ادعاها وجود ندارد و بیشتر در چارچوب درمان‌های انرژی‌محور مطرح می‌شود.

🧠 تأثیر بر مغز و اعصاب

به علت ارتباط آزوریت با چاکرای چشم سوم، بسیاری آن را محرکی برای تعادل عملکرد مغز، سیستم عصبی و حافظه می‌دانند. باور بر این است که این سنگ می‌تواند به بازیابی انرژی ذهنی در زمان خستگی، فراموشی یا آشفتگی فکری کمک کند. همچنین برخی معتقدند که آزوریت برای کسانی که درگیر افکار وسواسی یا اضطراب دائمی هستند، مفید است.

♾️ تعادل انرژی‌های درونی

در انرژی‌درمانی، آزوریت به عنوان سنگی برای پاکسازی انرژی‌های راکد و مسدود شده در بدن استفاده می‌شود. این سنگ با فرکانس بالا، گفته می‌شود که انرژی منفی را جذب کرده و تعادل میان چاکراها را برقرار می‌کند. برای کسانی که تمرین مدیتیشن یا یوگا انجام می‌دهند، آزوریت می‌تواند سنگی قوی برای تعمیق حالت‌های مراقبه و اتصال به آگاهی بالاتر باشد.

کاربردهای تزئینی و صنعتی سنگ آزوریت

💍 استفاده در جواهرات

اگرچه آزوریت سنگی نسبتاً نرم است (با سختی ۳.۵ تا ۴ در مقیاس موس)، اما به دلیل رنگ آبی عمیق و دل‌فریب خود، در جواهرسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آن برای ساخت آویز، گوشواره، گردنبند، و مهره‌های تسبیح استفاده می‌شود. به دلیل نرمی آن، معمولاً آزوریت را در قطعاتی استفاده می‌کنند که کمتر در معرض ضربه یا سایش قرار دارند. گاهی نیز آن را با مالاکیت ترکیب می‌کنند تا طرح‌هایی با رنگ‌های آبی–سبز چشمگیر ایجاد شود.

🖼️ کاربرد در آثار هنری و دکوراتیو

در گذشته، به‌ویژه در قرون وسطی، آزوریت به صورت پودر برای تهیه رنگ‌دانه آبی طبیعی در نقاشی‌ها و نگارگری‌های کلاسیک استفاده می‌شد. هنرمندان اروپایی از رنگ آزوریت برای تزئین کتب مقدس، نقاشی‌های کلیسایی و مینیاتورها بهره می‌بردند. امروزه نیز از آزوریت برای ساخت مجسمه‌های کوچک، تزئینات رومیزی، ظروف زینتی و اشیای دکوری استفاده می‌شود.

🏺 کاربرد در صنایع دستی سنتی

در کشورهایی مانند ایران، هند، مراکش و چین، سنگ آزوریت به‌عنوان ماده‌ای تزئینی در خاتم‌کاری، منبت‌کاری، قلم‌زنی و ساخت جعبه‌های سنتی به کار می‌رود. همچنین هنرمندان صنایع دستی گاهی از قطعات کوچک آزوریت برای تزئین وسایل چوبی یا فلزی بهره می‌برند.

⚗️ استفاده در صنعت رنگ‌سازی (تاریخی)

در گذشته، یکی از کاربردهای مهم آزوریت در تولید رنگ آبی طبیعی برای نقاشی، سفال‌گری و نساجی بود. این کاربرد به‌خصوص در اروپا قبل از کشف رنگ‌های شیمیایی رایج بود. هرچند امروزه رنگ‌سازی صنعتی از مواد مصنوعی استفاده می‌کند، اما در برخی کارگاه‌های سنتی یا بازسازی آثار تاریخی، هنوز از پودر آزوریت به عنوان رنگ طبیعی بهره گرفته می‌شود.

تفاوت آزوریت با سنگ‌های مشابه مثل مالاکیت و لازوریت

🔷 آزوریت در برابر مالاکیت

آزوریت و مالاکیت هر دو کانی‌های مس‌دار هستند و اغلب در معادن مس به صورت هم‌زمان یافت می‌شوند، اما تفاوت‌های بارزی دارند. رنگ آزوریت آبی عمیق است، در حالی که مالاکیت رنگ سبز زنده و روشنی دارد. فرمول شیمیایی مالاکیت Cu₂CO₃(OH)₂ است که اندکی با آزوریت تفاوت دارد. آزوریت معمولاً بلورهای منشوری دارد و رنگ آبی آن با گذشت زمان ممکن است به مالاکیت سبز تبدیل شود.

🔷 آزوریت در برابر لازوریت

لازوریت (Lapis Lazuli) یک سنگ قیمتی دیگر با رنگ آبی است، اما ترکیب و ساختار متفاوتی دارد. لازوریت شامل لازیورین (Lazurite)، کلسیت و پیریت است و بیشتر برای جواهرات و مجسمه‌سازی استفاده می‌شود. برخلاف آزوریت، لازوریت سخت‌تر است و رنگ آبی آن معمولاً یکنواخت‌تر و همراه با دانه‌های طلایی پیریت است. آزوریت در مقایسه با لازوریت، شفاف‌تر و درخشان‌تر است ولی نرم‌تر و شکننده‌تر.

🔷 تفاوت در کاربرد و قیمت

به دلیل سختی بالاتر و دوام بیشتر، لازوریت بیشتر در جواهرسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد، در حالی که آزوریت بیشتر در موارد تزئینی، کلکسیونی و انرژی‌درمانی کاربرد دارد. مالاکیت به خاطر رنگ سبزش برای تزئینات داخلی و جواهرات پرطرفدار است. قیمت آزوریت به خاطر رنگ جذاب و کمیابی‌اش می‌تواند بسیار بالا باشد، اما نسبت به لازوریت که شهرت جهانی دارد، قیمت پایین‌تری دارد.

نکات مهم در خرید و نگهداری آزوریت

🛒 راهنمای خرید آزوریت

هنگام خرید آزوریت، توجه به رنگ آبی عمیق و یکنواخت سنگ بسیار مهم است. نمونه‌هایی که رنگشان مات یا خاکستری باشد کیفیت پایین‌تری دارند. همچنین بهتر است سنگ بدون ترک‌های بزرگ یا آسیب‌های سطحی باشد. به علت نرمی آزوریت، از فروشندگانی خرید کنید که سنگ را به خوبی محافظت می‌کنند و اطلاعات کافی درباره منبع و اصالت آن ارائه می‌دهند.

💎 انتخاب نوع مناسب

آزوریت در اشکال بلوری، توده‌ای، و حتی پودر شده عرضه می‌شود. برای استفاده در جواهرات، بهتر است نمونه‌های بلوری با جلای شیشه‌ای انتخاب شود. نمونه‌های توده‌ای بیشتر برای کلکسیون و درمان انرژی استفاده می‌شوند. اگر به دنبال آزوریت برای درمان و مدیتیشن هستید، انتخاب سنگی با انرژی مثبت و شفافیت مناسب اهمیت دارد.

🧼 نکات نگهداری

آزوریت سنگی نرم و حساس به رطوبت و نور است. بهتر است آن را از تماس با آب زیاد، مواد شیمیایی و نور مستقیم خورشید محافظت کنید تا رنگ آبی زیبای آن تغییر نکند یا به مالاکیت تبدیل نشود. نگهداری آزوریت در جعبه‌های نرم و دور از حرارت و رطوبت، به حفظ کیفیت آن کمک می‌کند.

🔧 روش‌های تمیز کردن

برای تمیز کردن آزوریت، از پارچه نرم و خشک استفاده کنید و از مواد شوینده قوی یا آب زیاد پرهیز کنید. اگر نیاز به پاک‌کردن داشتید، پارچه‌ای کمی مرطوب و بدون مواد شیمیایی بهترین گزینه است. پس از تمیز کردن، سنگ را به سرعت خشک کنید تا از آسیب جلوگیری شود.

جمع‌بندی کلی

آزوریت، سنگی با رنگ آبی عمیق و ساختاری منحصر به فرد، یکی از زیباترین و ارزشمندترین کانی‌های مس‌دار در جهان به شمار می‌آید. ترکیب شیمیایی خاص و ساختار بلوری مونوکلینیک آن، سبب شده که آزوریت علاوه بر زیبایی ظاهری، خواص فیزیکی و شیمیایی قابل توجهی داشته باشد. این سنگ نه تنها در زمینه‌های جواهرسازی و تزئینات هنری کاربرد دارد، بلکه به خاطر ویژگی‌های متافیزیکی و درمانی‌اش، در طب انرژی و مدیتیشن نیز جایگاه ویژه‌ای یافته است.
معادن مهم آزوریت در نقاط مختلف دنیا، از جمله آمریکا، مکزیک، چین و مراکش، تأمین‌کننده نمونه‌های با کیفیت بالا هستند که برای کلکسیونرها و علاقه‌مندان به سنگ‌های قیمتی بسیار ارزشمند هستند. با وجود نرمی و حساسیت به شرایط محیطی، نگهداری مناسب از این سنگ می‌تواند طول عمر و زیبایی آن را حفظ کند.

در نهایت، آزوریت به عنوان سنگی که ارتباط عمیقی با ذهن، روح و انرژی‌های معنوی دارد، همواره در فرهنگ‌ها و سنت‌های مختلف جایگاه خاصی داشته است. آشنایی با ویژگی‌ها، کاربردها و نحوه مراقبت از این سنگ می‌تواند به بهتر شدن تجربه استفاده از آن کمک کند و ارزش آن را در زندگی روزمره افزایش دهد.