سنگ اصل یا تقلبی؟ بهترین روشهای شناسایی سنگهای طبیعی
فهرست
۱. مشاهده دقیق با چشم یا ذرهبین
در این بخش توضیح داده میشود که چگونه با استفاده از چشم غیرمسلح یا ذرهبین ۱۰x میتوان تفاوتهای مهم بین سنگهای اصل و فیک را تشخیص داد. بررسی مواردی مانند ناخالصیهای طبیعی، رگهها، خطوط رشد، شکستگیهای داخلی، و الگوهای غیر یکدست از نشانههایی هستند که معمولاً در سنگهای طبیعی دیده میشوند، در حالی که سنگهای مصنوعی یا فیک اغلب بیش از حد تمیز، یکنواخت و بدون نقص هستند.
۲. بررسی سختی سنگ (مقیاس موهس)
یکی از معتبرترین روشها برای تشخیص سنگ اصل از فیک، تست سختی است. هر سنگ طبیعی دارای میزان مشخصی از سختی در مقیاس موهس (Mohs) است. در این روش بررسی میکنیم که آیا سنگ با اجسام مختلف خش برمیدارد یا نه.
نکات مهم در تست سختی:
اگر سنگ خیلی راحت با ناخن یا سوهان کوچک خش بردارد، احتمالاً فیک است.
مثالهای سختی سنگها:
الماس: ۱۰
یاقوت و سفایر: ۹
توپاز: ۸
عقیق، کوارتز: ۶.۵–۷
سنگهای مصنوعی و شیشه معمولاً سختی پایینتری نسبت به نمونه طبیعی دارند.
نکته: این تست باید با احتیاط انجام شود تا به سنگ آسیب نرسد و بهتر است فقط روی سنگهایی انجام شود که از ارزش بالایی برخوردار نیستند.
۳. تست وزن و چگالی سنگ
تفاوت وزن یکی از سادهترین و مطمئنترین روشها برای تشخیص سنگ اصل از فیک است. سنگهای طبیعی به دلیل ساختار معدنی و فشردگی بالا معمولاً سنگینتر از نمونههای تقلبی مثل شیشه، پلاستیک یا رزین هستند.
چگونه تست وزن کمک میکند؟
سنگ اصل نسبت به اندازهاش حس سنگینی دارد.
سنگهای فیک معمولاً سبکتر و کمچگالترند.
اگر دو سنگ هماندازه داشته باشید و یکی بهطور محسوسی سبکتر باشد، احتمال اینکه فیک باشد زیاد است.
نکته حرفهای:
برخی سنگها چگالی استاندارد دارند. مثلاً:
فیروزه طبیعی سبک نیست اما از فیروزههای فشردهشده یا رنگشده سنگینتر یا سبکتر خواهد بود.
کوارتز طبیعی سنگینتر از شیشه هماندازه است.
این روش بهخصوص زمانی مفید است که سنگ در دست یا روی انگشتر قابل مقایسه باشد.
۴. تست دما و انتقال حرارت
یکی از روشهای بسیار کاربردی برای تشخیص سنگ طبیعی از مصنوعی، بررسی رفتار سنگ در برابر دما است. سنگهای طبیعی معمولاً رسانایی حرارتی پایینی دارند و به همین دلیل کندتر گرم میشوند.
ویژگیهای سنگ اصل هنگام لمس:
وقتی آن را لمس میکنید، احساس سردی میدهد.
مدت بیشتری طول میکشد تا به دمای دست شما برسد.
این خاصیت در سنگهایی مثل عقیق، یشم، یاقوت و زمرد کاملاً محسوس است.
رفتار سنگ فیک:
سنگهای پلاستیکی، رزینی یا شیشهای خیلی سریع با دمای دست گرم میشوند.
معمولاً حس سردی اولیه ندارند یا خیلی سریع از بین میرود.
نکته مهم:
این روش ۱۰۰٪ قطعی نیست، اما در کنار روشهای دیگر میتواند بسیار کمککننده باشد، مخصوصاً برای سنگهایی که در بدلیجات استفاده میشوند.
۵. بررسی واکنش سنگ در برابر نور مستقیم
تاباندن نور (مثل چراغ قوه موبایل) به سنگ میتواند تفاوتهای قابلتوجهی بین سنگ اصل و فیک مشخص کند. هر سنگ طبیعی بر اساس ساختار کریستالی، ناخالصیها و نحوه شکست نور، الگوی نوری خاصی ایجاد میکند.
در سنگهای اصل معمولاً مشاهده میشود:
عمق نوری: نور به داخل سنگ نفوذ کرده و احساس عمق ایجاد میکند.
رگهها و الگوهای طبیعی در هنگام عبور نور بهتر دیده میشوند.
رنگ سنگ یکنواختِ شیشهای نیست؛ بلکه تونالیتههای طبیعی دارد.
در سنگهای فیک اغلب دیده میشود:
انعکاس بیش از حد سطحی و شیشهمانند.
نور ممکن است به شکل رنگینکمانی مصنوعی یا یکدست بازتاب شود.
داخل سنگ بیش از حد تمیز، صاف یا بدون رگههای طبیعی به نظر میرسد.
نکته:
بعضی سنگهای مصنوعی زیر نور بیش از حد “میدرخشند” یا حالت براق غیرطبیعی دارند، در حالی که سنگ طبیعی درخشش عمیقتر و واقعیتری نشان میدهد.
۶. تست نور UV و بررسی فلورسنس سنگ
استفاده از نور فرابنفش (UV) یکی از روشهای تخصصیتر اما بسیار دقیق برای تشخیص سنگ اصل از فیک است. بسیاری از سنگهای طبیعی دارای فلورسنس مخصوصی هستند که در زیر نور UV قابل مشاهده است؛ اما نمونههای مصنوعی یا رفتار متفاوت دارند یا اصلاً واکنشی نشان نمیدهند.
رفتار سنگهای اصل زیر نور UV:
برخی سنگها مانند کهربا، یاقوت، الماس و اسپینل تحت UV درخشش طبیعی و خاصی ایجاد میکنند.
این درخشش معمولاً ملایم، عمیق و غیر یکنواخت است.
رنگ فلورسنس بسته به نوع سنگ متفاوت است (مثلاً کهربا اغلب آبی یا سبز میدرخشد).
رفتار سنگهای فیک:
ممکن است درخشش تند و غیرطبیعی داشته باشند.
برخی شیشهها و پلاستیکها زیر UV کاملاً بیواکنش هستند یا نور بنفش مصنوعی بازتاب میدهند.
رزینهای تقلبی ممکن است در UV خیلی روشنتر از نمونه طبیعی دیده شوند.
چرا این تست مهم است؟
فلورسنس یکی از ویژگیهای ثابت سنگهای معدنی است و جعل آن سخت است.
ترکیب UV با تستهای قبلی میتواند درصد خطا را بسیار پایین بیاورد.
۷. تشخیص حبابها و الگوهای داخلی سنگ
بررسی ساختار داخلی سنگ یکی از مهمترین روشهای تشخیص سنگ اصل از نمونههای فیک است. اغلب سنگهای مصنوعی، بهویژه شیشه و رزین، دارای حبابهای کوچک و گرد هستند؛ در حالی که سنگهای طبیعی چنین ویژگیای ندارند.
نشانههای سنگ اصل در داخل:
وجود رگهها، خطوط رشد، ناخالصیهای طبیعی، شکستگیهای داخلی (Inclusions)
الگوهای داخلی نامنظم و غیرقابل تکرار
نبودن حبابهای گرد و پفکی
نشانههای سنگ فیک:
حبابهای هوا (معمولاً کاملاً گرد) که در سنگهای شیشهای و رزینی دیده میشود.
الگوهای داخلی بیش از حد صاف، تکراری یا مصنوعی
نبود خطوط رشد یا بهاصطلاح “زندگی” در داخل سنگ
چرا بررسی حبابها مهم است؟
وجود حباب یکی از قویترین نشانههای فیک بودن است.
ناخالصیهای طبیعی سنگها هیچوقت شکل حباب ندارند و معمولاً زاویهدار، رگهای یا ابرمانند هستند.
۸. آزمایش مقاومت در برابر خراش
تست خراش یکی از روشهای کلاسیک برای سنجش سختی واقعی سنگ است. در این روش بررسی میشود که آیا سنگ با اجسام مختلف خش برمیدارد یا خیر. چون هر سنگ طبیعی در مقیاس موهس سختی مشخصی دارد، رفتار آن در برابر خراش میتواند سرنخ مهمی از اصل یا فیک بودن بدهد.
نشانههای سنگ اصل:
اگر سنگ طبیعی باشد، با اجسامی که سختی کمتری دارند خش برنمیدارد.
برای مثال:
عقیق (سختی ۶.۵–۷) باید سختتر از فولاد چاقوی معمولی باشد.
یاقوت و سفایر (۹) تقریباً توسط هیچ جسم معمولی خشبردار نیستند.
سنگهای اصل معمولاً مقاومت سطحی خوبی دارند و خراشهای سطحی بهسختی ایجاد میشود.
نشانههای سنگ فیک:
سنگهای شیشهای یا رزینی خیلی راحت با چاقو، کلید یا حتی سوهان کوچک خش برمیدارند.
نمونههای پلاستیکی خطهای عمیقتری ایجاد میکنند یا لایهبرداری میشوند.
سنگهای رنگشده یا پوششدار ممکن است با یک خراش ساده رنگشان پاک شود.
نکته مهم:
این تست را باید با دقت بالا انجام داد تا به سنگهای ارزشمند آسیب وارد نشود. برای سنگهای گرانقیمت بهتر است خراش تست فقط توسط افراد متخصص انجام شود.
۹. تست حرارت برای تشخیص سنگهای رزینی و پلاستیکی
این روش یکی از مؤثرترین روشها برای تشخیص سنگهای ساختهشده از رزین، پلاستیک یا مواد پلیمری از سنگهای طبیعی است. سنگهای طبیعی در برابر حرارت رفتار تقریباً ثابتی دارند، در حالی که سنگهای مصنوعی معمولاً واکنشهای قابلتوجهی نشان میدهند.
رفتار سنگهای طبیعی در برابر حرارت:
با حرارت ملایم بوی خاصی از خود منتشر نمیکنند.
شکلشان دچار تغییر نمیشود.
سطح آنها ذوب یا چسبناک نمیشود.
فقط در دماهای بسیار بالا ممکن است ترکهای ریز ایجاد شود (که در شرایط معمول رخ نمیدهد).
رفتار سنگهای فیک:
نمونههای رزینی یا پلاستیکی هنگام حرارت دادن:
بوی شیمیایی یا سوختگی پلاستیک ایجاد میکنند.
ممکن است نرم یا ذوب شوند.
رنگ روی سنگ ممکن است تیره شود یا بسوزد.
سطح آنها حالت چسبناک پیدا میکند.
نکته مهم و هشدار:
این تست باید با احتیاط انجام شود و هرگز نباید روی سنگهای گرانقیمت یا دارای ارزش کلکسیونی استفاده شود، چون ممکن است به آنها آسیب وارد کند. معمولاً این روش برای سنگهای ارزان یا سنگهایی که واضحاً مشکوک هستند توصیه میشود.
۱۰. ارزیابی تخصصی در آزمایشگاه یا توسط گوهرشناس
آخرین و مطمئنترین روش برای تشخیص سنگ اصل از فیک، بررسی آن توسط متخصص گوهرشناسی یا در یک آزمایشگاه معتبر است. بسیاری از سنگها بهخصوص نمونههای گرانقیمت، به گونهای ساخته میشوند که با چشم غیرمسلح یا حتی ابزار ساده قابل تشخیص نیستند.
در این مرحله از ابزار و آزمایشهای دقیق و علمی استفاده میشود، از جمله:
ابزارهایی که متخصصین استفاده میکنند:
میکروسکوپ گوهرشناسی: برای بررسی رگهها، ناخالصیها، خطوط رشد و الگوهای داخلی
رفراکتومتر (ضریب شکست نوری): یکی از دقیقترین روشهای تشخیص سنگ
پولاریسکوپ: برای تشخیص تکمحوری یا دومحوری بودن سنگ
طیفسنج (Spectroscope): برای بررسی الگوهای جذب نور
وزن مخصوصسنج (SG Meter): برای تعیین چگالی دقیق سنگ
تست UV پیشرفته: بررسی فلورسنس تخصصی
شناسنامه سنگ (Gem Certificate): معتبرترین مدرک برای اثبات اصل بودن سنگ
مزایای ارزیابی تخصصی:
درصد خطا تقریباً صفر
تشخیص دقیق بین سنگ طبیعی، سنگ مصنوعی، سنگ بهسازیشده یا حتی سنگهای ترکیبی
امکان دریافت شناسنامه معتبر که برای فروش یا نگهداری ارزش سنگ ضروری است
برای چه سنگهایی بهتر است آزمایشگاه مراجعه شود؟
الماس
زمرد
یاقوت
سفایر
فیروزههای باارزش
هر سنگی که قیمت یا ارزش کلکسیونی دارد
